Οι «Δυνατοί»
Κατά τη διάρκεια της Μακεδονικής Δυναστείας (867 - 1056) συνεχείς είναι οι προσπάθειες των αυτοκρατόρων να περιορίσουν και να ελέγξουν την ισχύ των μεγάλων γαιοκτημόνων, που στη βυζαντινή ιστοριογραφία ονομάζονται Δυνατοί. Οι Δυνατοί επιδιώκουν να απορροφήσουν τα μικρά αγροκτήματα, αγοράζοντας τις περιουσίες ή εκβιάζοντας με διάφορους τρόπους τους φτωχούς γεωργούς.
Από τα τέλη του 11ου αι. η τάξη των γαιοκτημόνων ισχυροποιεί τη θέση της και οι ελεύθεροι μικροϊδιοκτήτες μετατρέπονται συχνά σε εξαρτημένους καλλιεργητές (πάροικους) των μεγάλων αγροκτημάτων. Στην εξέλιξη αυτή συντελεί και η βαριά φορολογία που καταδυναστεύει τους μικροϊδιοκτήτες και κάνει εξαιρετικά επισφαλή τη θέση τους.
Χρυσό νόμισμα με τον Νικηφόρο Φωκά και την Παναγία (Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο)
Φωκάδες και Σκληροί, από τις πιο ισχυρές βυζαντινές οικογένειες, 11ος-12ος αιώνας (Ι. Σκυλίτζης, Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη Ισπανίας)
961
965
969
975
1027
1058
1081
1090
1111
1118
1204
1204