Στρατηγοί και Κατεπάνω

Ελάχιστα χρόνια μετά την εκστρατεία του Νικηφόρου Φωκά, το 975, ο στρατηγός - διοικητής Κρήτης κατατάσσεται στην 23^η θέση της βυζαντινής διοικητικής ιεραρχίας, σε σύνολο 83 στρατηγών. Αυτό το γεγονός καταδεικνύει τη σχετική σπουδαιότητα του Θέματος Κρήτης. Αρκετά ονόματα στρατηγών έχουν διασωθεί, όπως για παράδειγμα ο Ευμάθιος και ο Φιλάρετος Βραχέων, που στις 20 Σεπτεμβρίου του 1027 υπογράφουν ως μάρτυρες τη διαθήκη του Αγίου Ιωάννη του Ξένου.

Από τα τέλη του 11^ου ή αρχές 12^ου αι. ο διοικητής του νησιού φέρει τον τίτλο Δούκας ή Κατεπάνω και όχι αυτόν του στρατηγού, μεταβολή που οφείλεται στις διοικητικές μεταρρυθμίσεις που προωθεί ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός. Οι δούκες, εκτός από πολιτικοί διοικητές, συγκεντρώνουν στα χέρια τους διευρυμένες εξουσίες σε ζητήματα οικονομικά και δικαστικά, ενώ είναι παράλληλα και επικεφαλής των τοπικών στρατιωτικών δυνάμεων.

Εσωτερικά το νησί, όπως άλλωστε όλα τα θέματα, διαιρείται σε μικρότερες διοικητικές περιφέρειες, τις τούρμες, από τις οποίες μας είναι γνωστές τρεις, του Καλαμώνος, «του βορείου της Μεσαρέας» και της Κνωσού.