Καλλιτέχνες και πνευματική ζωή

Η ανάπτυξη της παιδείας κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19^ου αιώνα αρχίζει τώρα να αποδίδει τους πνευματικούς της καρπούς. Οι μαθητές της εποχής εκείνης γίνονται οι καλλιτέχνες και οι διανοούμενοι του Μεσοπολέμου, ενώ το ενδιαφέρον του ηρακλειώτικου κοινού τροφοδοτείται από τις εξελίξεις και τις ανησυχίες του ευρωπαϊκού πνεύματος. Εκδόσεις βιβλίων, περιοδικών και εφημερίδων, φιλολογικές βραδιές, επιστημονικές διαλέξεις από προσωπικότητες, όπως ο Στέφανος Ξανθουδίδης, ο σερ Άρθουρ Έβανς και ο Μενέλαος Παρλαμάς, όμιλοι και λέσχες, καθώς και μια σπουδαία «φουρνιά» νέων λογοτεχνών δικαιώνουν το χαρακτηρισμό της πόλης ως κέντρο πολιτισμού. Ηγετική μορφή είναι ασφαλώς ο Νίκος Καζαντζάκης, που αυτήν την περίοδο κερδίζει βήμα-βήμα την πανελλήνια και την παγκόσμια αναγνώριση.

Το 1926 ο Στέργιος Σπανάκης αναλαμβάνει τη θέση του εφόρου της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης, ενώ το 1937 ο μικρασιατικής καταγωγής Νικόλαος Σταυρινίδης διορίζεται υπεύθυνος του Τουρκικού Αρχείου του Δήμου Ηρακλείου, επιφορτισμένος με το τεράστιο έργο της μετάφρασης του μοναδικού αυτού για την ιστορία της Κρήτης αρχειακού πλούτου.