«Έμαθα τάχα γράμματα φράγκικα και ρωμαίικα»

Στα χρόνια της Ενετοκρατίας ιερωμένοι και κοσμικοί διδάσκαλοι φροντίζουν για τη μόρφωση των νέων του νησιού. Στην πόλη λειτουργούν ελληνικά και λατινοϊταλικά εκπαιδευτήρια, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα δίγλωσσης εκπαίδευσης σε αρκετούς Κρητικούς.

Εις το σκολείον εκάθηκα, Κερά μου, από μικρόθεν,

Έμαθα τάχα γράμματα φράγκικα και ρωμαίικα

(Λεονάρδου Ντελλαπόρτα, Νικολάου Μ. Παναγιωτάκη, Η Παιδεία κατά τη Βενετοκρατία, Κρήτη, Ιστορία και Πολιτισμός, Σύνδεσμος Τοπικών Ενώσεων Δήμων και Κοινοτήτων Κρήτης - Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, 1988, τ. Β΄, σελ. 168)

Από τα τέλη του 14^ου αι. Κρητικοί λόγιοι και σπουδαστές πηγαίνουν στα ιταλικά πανεπιστήμια για να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Αρκετοί απ' αυτούς, όπως ο Μάρκος Μουσούρος και ο Δημήτριος Δαμιλάς, διαπρέπουν στις ευρωπαϊκές πόλεις ως πανεπιστημιακοί και άνθρωποι των γραμμάτων.

Η πνευματική αυτή άνθηση αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στην ίδρυση και λειτουργία των Ακαδημιών στις τρεις μεγαλύτερες πόλεις του νησιού. Πρώτη ιδρύεται στο Ρέθυμνο η Ακαδημία των Βιβί (Vivi), το 1562, και ακολουθούν, τις επόμενες δεκαετίες, η Ακαδημία των Στραβαγκάντι (Stravaganti) στο Χάνδακα, περί το 1590, και η Ακαδημία των Στερίλι (Sterili) στα Χανιά, το 1637.